Yatırım ve İşletme Döneminde Veri Yönetimi ve Yapay Zeka (YZ). Nereden Başlamalı? 
Veri en temel tanımıyla; gözlemlenen, ölçülen ya da kaydedilen ham bilgi parçacıklarıdır. Sayılar, metinler, görüntüler, sesler gibi çeşitli biçimlerde olabilir ve genellikle daha sonra analiz edilmek veya anlamlı bilgiye dönüştürülmek üzere toplanır. Verilerin düzenlenmiş, yapılandırılarak anlamlandırılmış ve yorumlanabilir hali enformasyon, verinin işlenerek anlamlandırılmış yorumlanmış hali ise Bilgi’dir. Bilgi (knowledge) yatırım ve işletme dönemi kararlarının verilmesine katkıda bulunur.

Yatırımcılar kendi sahip oldukları bilgi (tecrübe ve kavramsal çerçeve) ve fizibilite süreçlerinde elde ettikleri/derledikleri bilgiler ile yatırım kararlarını verirler. Ancak işletme döneminde daha kapsamlı bir veri ve bilgi yönetimine ihtiyaç duyulur. Alınacak yatırım kararlarından üretim, pazarlama, finans, insan kaynakları, Ar-Ge ve inovasyon gibi bütün alanlarda kapsamlı bir veri yönetimi bir başka ifade ile bilgiler yöneticilerin karar alma süreçlerine zemin teşkil eder.

Veri Yönetimi denildiği zaman; verinin toplanması, verilerin temizlenmesi, veri güvenilirliği ve gizliliği, veri sınıflandırılması ve erişimi ile veri saklama ve güncelleme ana başlıkları aklımıza gelir. Yapay zeka algoritmaları (özellikle makine öğrenmesi ve derin öğrenme) veriler ile eğitilir. Kaliteli, doğru, temiz ve yeterli miktarda veri olmadan YZ sistemleri öğrenemez ya da hatalı kararlar verir. Dolayısıyla doğru yönetilen bir veri ve yapay zeka sistemleri kullanımı ile işletmeler yatırım ve işletme dönemi kararları için bilgi üretilebilir, stratejik kararları çok daha kolay alabilirler.

Burada temel bir saptama yapmak gerekirse, yatırım ve işletme kararlarını veren insan beyni yapay zekaya göre tartışılmaz bir üstünlüğe sahiptir. Çok daha geniş bir kapasiteye sahip insan beyni deneyim, sezgi, duyular ve bağlam ile öğrenmekte ve veri odaklı ve matematiksel modeller kullanan yapay zekaya göre daha birçok üstünlüğe sahiptir. Ancak büyük veri analizi gibi bazı alanlarda yapay zeka insan beynini geçmiş durumdadır.

İnsan beyni ile yapay zekanın birlikte çalışması ve bu yönde geliştirilen yapay zeka sistemleri her geçen gün daha karşılaşılır bir hal alacaktır.

İşletmeler, yapay zekâ ve insan zekâsı (özellikle insan beyni gibi çalışan sistemler) arasındaki farkları anlayarak strateji geliştirmelidirler. Çünkü YZ bir araçtır, ama onu etkin kullanan insandır. İşletmeler bu dengeyi iyi kurduklarında hem verimliliklerini artırır hem de sürdürülebilir rekabet avantajı sağlarlar. Özetle yapay zekâ, insan beyni gibi düşünemez ama veri ve hesaplama gücü açısından benzersizdir. İşletmeler, bu farkı bilerek yaratıcılığı ve stratejiyi insana, veri işleme ve otomasyonu yapay zekaya bırakarak bir denge kurmalıdır. Bu amaçla işletmelere aşağıdaki başlıklarda stratejiler önerebiliriz;

1. Veriyi stratejik bir varlık olarak görmelidirler.

• Verilerini sistemli şekilde toplamalı, temizlemeli, korumalıdır.
• Veri yönetişimi süreçlerini kurmalıdır.
• Veri kalitesi olmazsa, YZ’nin yanlış kararlar vereceği unutulmamalıdır.

2. Yapay zekayı insan yargısının yerine değil yanına koymalıdırlar.

• YZ, insanın yerini almaz; onu güçlendirir.
• İnsan sezgisi + YZ analiz = daha güçlü karar destek sistemleri demektir.
• Otomasyonu desteklemeli ama insan denetimini özellikle kritik kararlarda bırakmamalıdır.

3. Küçük ama gerçekçi projelerle YZ kullanımına başlamalıdırlar.

• YZ devrim yaratabilir ama önce bir problemi çözmeli.
• Satın alma tahminleri, müşteri segmentasyonu, üretim optimizasyonu gibi alanlardan başlamalıdır.
• Pilot projeler yapılmalı, sonuç alınca ölçeklendirilmelidir.

4. Etik, güvenlik ve gizliliği göz ardı etmemelidirler.

• "Ne yapabiliriz?" değil, "ne yapmalıyız?" sorusu sorulmalıdır.
• Yapay zekâda kullanılan verilerin yasal olmasına dikkat edilmelidir.
• Önyargılı algoritmaların etik dışı sonuçlar üretebileceği unutulmamalıdır.
• Müşteri verilerinin güvenilirliği kontrol edilmelidir.

5. İnsan kaynağının dönüşümü sağlamalıdırlar.

• YZ, iş gücünü yok etmez ama yeniden şekillendirir.
• Çalışanlarınıza veri okuryazarlığı ve temel YZ farkındalığı eğitimi verilmelidir.
• Çalışanlara yeni yetenekler (data analyst, ML engineer vb.) kazandırılmalıdır.

6. İnsan + Yapay Zekâ işbirliğini teşvik etmelidirler.

• Kararları sadece algoritmalara bırakmamalı, insan-yapay zekâ işbirliği tasarlanmalıdır. 
• Müşteri hizmetlerinde chatbot + insan temsilci hibrit modeli kullanılmalıdır.
• Finans analizlerinde YZ’den öneriyi almalı uzmana son kararı verdirmelidir.

7. YZ yatırımlarını gösterebilir ve ölçülebilir hale getirmelidirler.

• ROI (yatırım geri dönüşü) hesaplanamazsa, YZ projeleri desteğini kaybeder.
• Projenin başlangıcında net hedefler konulmalıdır: zaman tasarrufu, maliyet azaltımı, gelir artışı vb.
• Her YZ projesi mutlaka değer üretmelidir.

“Mehmet Oğul İnsan, Teknoloji ve Yatırım” şirketi; verilerin toplanması, düzenlenmesi, analiz edilmesi, yorumlanması, bilgiye ve karara dönüştürülmesi konusunda sistematik çalışmalar yaparak firmaların karar ve uygulama süreçlerine katkıda bulunmakta firmaların yatırım ve üretim sürecindeki sorunlarının çözümü yönünde hizmetler üretmektedir.

31 Ağustos 2025

Haberi Paylaş