Bir yatırım yatırımcının ilk yatırımı olabileceği gibi mevcut yatırımını tamamlayıcı veya yeni bir alana farklı bir yatırım şeklinde de olabilir. Buna göre bizler Komple Yeni Yatırım, Tevsi, Ürün Çeşitlendirme, Modernizasyon ve Entegrasyon Yatırım türlerinden bahsederiz. Ayrıca başka bir yatırıma şirket hisselerini satın alarak ortak olmakta (yatırımı yapan durumuna gelmek) bizler için bir yeni bir yatırım kararıdır. Yatırımcıların yatırım türlerine göre yatırım kararları almalarında dikkat edecekleri hususlarda farklılık gösterecektir.

Ancak bütün bunlardan önce yatırımcının kim olduğu, yatırımı neden yapmak istediği, yatırımın büyüklüğünün ne olduğu, yatırımın yapılmasının önünde hukuki ve teknik engellerin olup olmadığı, yatırım için kendisinin kaynaklarının neler olduğu, kaynaklarının büyüklüğü, yatırım konusu işin pazar durumu, yatırımın geri dönüşüm süresi, yatırımın sürdürülebilirliği, yatırıma sağlanan teşviklerin ne olduğu ve yatırım yeri ile yatırım için varsayımların ve risklerin neler olduğu dikkatlice değerlendirilmelidir. Yatırım için “Fizibilite Etüdü” yapılmalıdır;

• Yatırımcı kimdir?  – yatırım kararları sonrasında ne istemektedir? – yatırım ile sadece para kazanmak mı istemektedir? -  şirketinin değerleri onun için ne kadar önemlidir? – nasıl bir iş hayatı hayal etmekte ve zamanını nerede geçirmek istemektedir? – iş hayatında sermaye olarak ne kadar bir rakamı ya da hayatından ne kadar bir zamanı riske etmeye hazırdır? – şirket ortakları (kazancını paylaşacağı kişiler) ve onların davranış ve ilişkileri yatırımcı için ne ifade etmektedir? – yatırımcı kimler ile neden ortak olmak istemektedir? – yatırımcının bir yatırım ve ortaklık stratejisi var mıdır?
• Yatırımcı yatırımı neden yapmak istemektedir?   – Yatırım fikri nasıl doğmuştur? – yatırım fikri ve realize olması durumunda ortaya çıkacak durum yatırımcı için kabul edilebilir midir?  Bir başka ifade ile “yatırımcı kimdir?” başlığındaki sorulara cevap bulunmuş mudur?
• Yatırımın büyüklüğünün ne olduğu? – yatırım ile üretilmek istenen mal ve hizmet için kurulu kapasite ne olacaktır? – rekabet açısından yatırımın genişleme öngörüleri nelerdir? – yatırımın genişlemesinin öngörülmesi durumunda bu durumun ilk yatırım tasarım ve maliyetlerine etkisi nedir? – yatırım büyüklüğünün; yatırım yerinin bulunabilmesi, yatırım için çalışacak insan kaynaklarının işe alınabilmesi, hammaddelerin temin edilebilmesi ve lojistik imkanları açısından değerlendirmeler yapılmış mıdır?
• Yatırımın yapılmasının önünde hukuki ve teknik engellerin olup olmadığı? – Yatırım ve süreçleri legal midir? – yatırım için alınması gereken izinler, yatırım kapsamı ürün ve hizmetin üretilip üretilemeyeceği değerlendirilmiş midir?
• Yatırım için yatırımcının kaynaklarının neler olduğu, kaynaklarının büyüklüğü? – Yatırımcı ne kadar bir finansmana sahiptir? – finansmanını nerede kullanmak istemektedir? – yatırımcı söz konusu yatırım için ne kadar finansmanı hangi şartlarda ayırmak istemektedir? mali kaynaklar dışında yatırımcı yönetimsel olarak yatırım için ne kadar zaman ayıracaktır ya da şirketin organizasyonel yapısı nasıl olacaktır? -  hangi kaynaklar hangi şartlarda kullanılabilecektir? – yatırım için arsa, bina inşaat, makine ekipman gereksinimleri ve bu yatırımların mali büyüklüğü nedir? – yatırım nasıl finanse edilecektir?
• Yatırım konusu işin pazar durumu? – Üretilecek ürün ve hizmetin pazar büyüklüğü nedir? – talep ve arz durumu nedir? – rakipler kimlerdir? – rekabet durumu nedir? – pazara giriş şartları nelerdir?
• Yatırımın geri dönüşüm süresi? – Yatırımın başa baş noktası nedir? – yatırım kendisini ne kadar zamanda amorti edecektir? – bu geri dönüşüm yatırımcı için tatminkar bir süre midir? yatırımın alternatif maliyetleri nelerdir?
• Yatırımın sürdürülebilirliği? – Yatırımın kurumsal, mali ve çevresel açısından sürdürülebilirliğinde bir sorun bulunmakta mıdır?
• Yatırıma sağlanan teşviklerin ne olduğu ve yatırım yeri? – Yatırım için yatırım yeri seçim kriterlerine dikkat edilmiş midir? – yatırım yeri ve yatırım detaylarına göre (ne üretilecek, ne büyüklükte bir yatırım yapılacak, ne amaçla yapılacak, ihracat/katma değerli ürün/ithal ikamesi vb. nasıl bir çıktı elde edilecek) nasıl bir teşvik imkanı bulunmaktadır?
• Yatırım için varsayımların ve risklerin neler olduğu? – Yatırım hangi varsayımlar altında yapılmaktadır? – varsayımlarda olabilecek sapmalar yatırımı nasıl etkileyecektir? – proje risk yönetimi içermekte midir?

Yazıyı okuyanların fark edeceği üzere daha sorulacak birçok soru ve bunlar için de Fizibilite Raporu’nda verilecek cevaplar vardır.

Bir başka yatırım hisselerini kısmen ya da tamamen satın alarak yapılacak bir yatırım için de “Şirket Değerlemesi” yapılması ve “Yatırımın Fizibilite Raporu’nun” mevcut duruma göre yeniden yapılması ve/veya Şirket Detay Kitapçığı’nın dikkatlice kontrol edilmesi uygun olacaktır.

Melek Yatırımcılık gayesi ile yeni girişimler için risk alınması, Ar-Ge ve Inovasyon Yatırımları, Yeşil Dönüşüm ve Etki Yatırımları gibi özel amaçlı yatırımlar için karar verirken elbette yukarıda sayılan kriterlerle beraber yada onlardan bağımsız farklı karar kriterleri de devreye girecektir.

03 Kasım 2024

Haberi Paylaş